مقاله(ها)

بررسی آزمایشگاهی یائسگی

یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که عملکرد تخمدان‌ها به طور طبیعی کاهش یافته و تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون متوقف می‌شود، و در نتیجه، تخمک‌گذاری متوقف می‌شود و قاعدگی برای همیشه قطع می‌گردد.

زمان بروز:
 

• میانگین سن یائسگی: ۴۵تا ۵۵ سالگی (میانگین حدود ۵۱ سال)
   
• اگر قبل از ۴۰ سالگی رخ دهد، به آن یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان‌ها(Premature OvarianInsufficiency = POI) و یا (Premature Ovarian Failure= POF) گفته می‌شود.
  
  بدلیل بار منفی Failure اصطلاح POF کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.  
  
   
• اگر بعد از ۵۵ سالگی رخ دهد، یائسگی دیررس (Late Menopause) نامیده می‌شود.

مراحل یائسگی:

1- پیش‌یائسگی (Perimenopause):
 

• چند سال قبل از یائسگی
   
• قاعدگی نامنظم، علائم یائسگی شروع می‌شود

2- یائسگی (Menopause):

• آخرین قاعدگی، پس از آن ۱۲ ماه بدون پریود

3- پس از یائسگی (Postmenopause):
 

• از زمان یائسگی به بعد تا پایان عمر

علائم شایع یائسگی:

• گرگرفتگی  (افزایش ناگهانی دمای قسمت بالای بدن که فقط چند دقیقه طول می کشد).
   
• تعریق شبانه
   
• خشکی واژن
   
• بی‌خوابی یا اختلال خواب
   
• تغییر مود یا خلق: تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، اضطراب یا افسردگی.
   
• درد هنگام سکس، تکرر ادرار یا احساس ناگهانی دفع ادرار (urgency)
   
• کاهش میل جنسی
   
• پوکی استخوان در درازمدت
   
• سایر علائم: خستگی، مشکلات حافظه، درد مفاصل و عضلات، تغییرات در پوست (خشکی، خارش و تغییر در بافت پوست)

آزمایش‌های اصلی برای بررسی یائسگی:

ارزیابی‌های آزمایشگاهی برای یائسگی عمدتاً بر اندازه گیری سطح هورمون‌ها، به‌ویژه هورمون محرک فولیکول(FSH) و استرادیول تمرکز دارند. 

افزایش سطح FSH و کاهش سطح استرادیول، از شاخص‌های قوی برای تشخیص یائسگی هستند، اگرچه نوسانات هورمونی در دوران پیش‌یائسگی می‌توانند باعث شوند که نتایج یک نوبت آزمایش به‌تنهایی قابل‌اعتماد نباشند.

مقدار دائماً بالای FSH  (معمولاً بیشتر از ۳۰ mIU/mL) همراه با قطع قاعدگی به مدت یک سال، از معیارهای کلیدی برای تشخیص یائسگی به شمار می‌روند.

بررسی آزمایشگاهی یائسگی معمولاً برای تأیید وضعیت یائسگی یا بررسی علائم مربوط به آن انجام می‌شود.

آزمایش‌ها معمولاً شامل هورمون‌هایی هستند که نقش مهمی در چرخه قاعدگی دارند. در ادامه مهم‌ترین آزمایش‌ها آورده شده‌اند:
 

1. FSH  (هورمون محرک فولیکول): با کاهش پاسخ‌دهی تخمدان‌ها به هورمون FSH در دوران یائسگی، غده هیپوفیز برای جبران این وضعیت، مقدار بیشتری ازFSH تولید می‌کند.
    

• مهمترین مارکر تشخیصی برای نارسایی تخمدان ها می باشد.
   
• در یائسگی، سطح  FSH به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
   
• مقدار بالاتر از 30-40 IU/L   معمولاً نشانه یائسگی است.
   
• بهتر است در روز دوم یا سوم سیکل قاعدگی (اگر هنوز پریود وجود دارد) اندازه‌گیری شود.

1. LH  (هورمون لوتئینیزان):
    

• این هورمون هم ممکن است افزایش یابد، اما افزایش آن به اندازه FSH مشخص نیست.
  
  
  
  
   
  1. Estradiol  (استرادیول): استرادیول یک فرمی از استروژن بوده و توسط تخمدان ها تولید می شود و بطور تیپیک طی یائسگی کاهش می یابد.
      
• در یائسگی، سطح استرادیول کاهش می‌یابد.
   
• مقدار کمتر از 30-20  pg/mLنشانه کاهش فعالیت تخمدان‌ها است.

 آزمایش‌های مکمل (در برخی موارد):

• TSH:  برای رد مشکلات تیروئیدی که می‌توانند علائمی مشابه یائسگی بدهند.
• پروژسترون: در صورت بررسی عملکرد تخمدان‌ها یا بررسی فاز لوتئال.
   
• AMH  (هورمون ضد مولرین):
   
• سطح پایین آن نشان‌دهنده کاهش ذخیره تخمدانی و نزدیک بودن به یائسگی است.
   
• این تست بیشتر برای سنجش ذخیره تخمدانی در سنین باروری به کار می‌رود، اما در بررسی پیش‌یائسگی هم می‌تواند مفید باشد.

 نکته:

علائم یائسگی (مثل گرگرفتگی، اختلالات خواب، تغییرات خلقی و بی‌نظمی قاعدگی) به همراه نتایج آزمایشگاهی باید به طور ترکیبی تفسیر شوند.

در زنان بالای 45 سال، فقط علائم بالینی برای تشخیص کافی است، اما در زنان زیر 45 سال، بررسی آزمایشگاهی بیشتر توصیه می‌شود.

منبع مقاله: وبسایت گروه علمی آزمایشگاهی نیلو